Историографијата е поприлично менлива категорија во интерпретацијата но не и минлива затоа што историските факти на крајот од денот сепак ја генерираат вистината која веќе не може да биде интерпретирана на овој или оној начин – затоа што таа е биле и останала само една.
А историјата за настаните и состојбите во Македонија по Првата светска војна се говори и низ патеписни репортажи и тоа дебело платени да проповедаат еднострана пропаганда но човечкото битие не дозволува реалноста да биде согледана низ “розови очила”.
Имено поминаа 14 години од победата на Пактот во Првата светска војна. Поставени се нови граници без оглед на етничката припадност на населението во големи области на Европа.
Склучени се голем број договори за почитување на правата на етничките малцинства чија судбина е да бидат под власта на државите победници.
Годината е 1933 и голем француски писател и јавна личност – голем пријател на српскиот народ – негуван и убеден во идеалите за слобода – еднаквост и братство тргнува на турнеја низ Балканот за со свои очи да ги види остварените идеали на Француската Република.
Една од првите посети на Анри Пози е Софија.
Во тоа време нашироко се зборуваше дека Кралството на Србите – Хрватите и Словенците се подготвува да ја окупира Бугарија.
Пози шета во близина на црквата Света Софија и гробот на Иван Вазов.
Еден постар човек, православен свештеник, одеднаш го запира и покажува кон гробот на народниот поет:
“Ако го направат ова – господине – самите камења – коските на нашите мртви синови – ќе се кренат за да ги избркаат!”
Патувањето на господин Пози ќе го соочи со вистинската ситуација на Балканот што ќе ги разниша до темел неговите идеи за нечовечност и беззаконие и ќе го наведе да ја напише застрашувачката приказна за судбината на Бугарите под српска власт во Македонија – “Војната се враќа”.
Идеалите на Француската Република за која според него се бореле и Србите и Французите во годините на Првата светска војна се покажале како илузија.
Во име на историската вистина се говори дека е редно широк круг Бугари да ги допре страниците исполнети со болка на оваа книга која засекогаш ги овековечи страдањата на оние кои беа убиени – силувани – осакатени – мачени и понижени само затоа што биле Бугари.
Србите застанаа на страната на Антантата во Големата војна. Овој факт ги прави крајно непопустливи во одредувањето на новите граници.
Вака Србија ја сфаќа својата победа.
Границата минува низ села. Од едната страна на улицата куќите се во Србија од другата во Бугарија.
Границата минува дури и низ куќи па едната соба во Србија а другата во Бугарија.
Границата минува дури и низ гробови и едниот дел е во Србија а другиот во Бугарија.
Но и тоа не е доволно и стравот на Србите од Бугарија е толку голем што со трудот на бугарското население се изгради огромна жичена ограда а зад оградата – бункери – митралезни гнезда – столпчиња – јами за волци.
Јамите за волци се ископани директно во гробовите. Бугарските мајки во црни шамии клекнуваат пред оградата за да се молат за душите на своите деца.
Семејствата остануваат разделени.
Дете од мајка – брат од сестра – маж од жена.
Србите пукаат “во месо” во секој што ќе се приближи до оградата. Во август 1931 година дванаесетгодишното бугарско девојче отишло до жичаната мрежа за да и мавне на мајка си како нејзините родители побегнале во Бугарија шест години пред тоа.
Додека малото девојче среќно се поздравува со мајка си српскиот автомат ја убива на лице место. Телото на детето го оставаат четири дена на 40 степени целзиусови и никој не се осмелува да оди и да го погреба христијански.
Во Софија Анри Пози се сретна со доктор Константин Станишев претседател на Националниот комитет на Сојузот на македонските добротворни братства кој ги информира Французите за следните настани:
“Во Сушица – рид меѓу Скопје и Велес – Рајна Недева – Мијана Танева – Викторија Андреева – Васа Митрева одбиваат да откријат каде побегнале нивните луѓе и биле претепани од српските чувари а делови од нивните тела биле полиени со гас и запалени.
Миладина Тачева 16-годишна девојка од село Добрево е осудена за пеење бугарска песна. Таа беше соблечена гола и камшикувана а потоа силувана од седум српски чувари.
Во Качаник беше претепан и распнат Ефтим Атанасов обвинет за засолниште на оперативци на ВМРО. Во Јастремник – Константин Дамјанов – Иван Ангелов – Георги Стојчев – Илинка Иванчева – Мита Димитриева – Мирса Велинова беа претепани до смрт пред очите на сите нивни соселани откако беа обвинети за помагање на ВМРО.
Тоа се случува во присуство на негативецот Жика Лазиќ тогаш началник на Јавна безбедност во Вардарска Бановина кој поради своите “заслуги” стана министер за внатрешни работи на кралството“.
И завршува со следното тажно но реторичко прашање:
“Како би ги нарекла вашата француска јавност таквите дела доколку се извршени за време на германската окупација на Алзас и Лорен?”
Фактите што ги изнесе д-р Станишев ги потврдија и очевидци за време на турнејата на Французинот низ Македонија.
На територијата на денешна Македонија Пози патувал и добил впечатоци од прва рака за управата на Вардарска бановина како што се нарекувал овој дел од Кралството на Србите – Хрватите и Словенците.
Сосема свесни за бугарскиот карактер на населението во областа Србите ги испратија своите најбрутални администратори и полицајци.
Во областа е концентрирана значителна воена сила а испратени се и српски свештеници.
Воените гробишта на бугарските војници беа избришани и навредувани – бугарските училишта беа затворени – натписите на бугарски јазик во црквите беа избришани – бугарското свештенство беше протерано а уништено е големо материјално и културно богатство.
Бугарскиот јазик е забранет и за негово користење следи најстрога казна.
Бугарите не смеат да ги носат нивните имиња – тие се принудени да додаваат српски завршетоци на нивните презимиња.
Анри Пози го опишува и следниот инцидент во Битола.
Во центарот на градот слуша извици и врисоци од блиското училиште. Се наоѓа на стотина метри од полициска станица во градот.
Шест момчиња се врзани за клупите а нивните српски учителки ги клоцаат и тепаат со ортома.
Момчињата плачат од болка а учителките викаат:
“Валкани Бугари! Македонски свињи! Ќе ве научаме српски!”
Во друг случај мало девојче било обвинето дека зборувало со својата пријателка на бугарски и било тепано додека грбот и нозете не и биле покриени со рани.
Неговите родители се предупредуваат дека доколку нивното дете отсуствува од училиште казната ќе биде повторена.
Еве ги зборовите на таткото на оваа девојка до Пози:
“Господине видовте како се однесуваат со нашите деца.
Тоа што им го прават на децата им го прават и на сите.
Македонка која влегува во полициска станица или ја пресретнува жандар ја дочекуваат како проститутка.
Македонскиот трговец кој позајмува на српски функционер никогаш не ги добива неговите пари а ако го пријави своето побарување однапред е уништен.
Нашите селани се наведнуваат под товарот на даноците и ако доцнат еден ден со плаќањето ги исфрлаат на улица“.
Можеби најшокантниот дел од приказната на Пози е дека некои од српските полицајци и жандарми стационирани во Македонија не се во брак.
Многу од бугарските мажи се приклучиле на ВМРО и нивните сопруги се сами.
Србите едноставно сакаат слободни Бугарки а кога ќе одговорат дека се веќе мажени српските свештеници им најавуваат дека се веќе разведени.
Потоа почнуваат да ги тепаат додека не се согласат да се венчаат со Србите.
Неколку години по една ваква случка Анри Пози поминал низ такво село и видел како Бугарката насилно мажена за Србин го гледа синот од тој брак како си игра на улица.
Таа е многу нежна со момчето и покрај околностите.
Сопатникот на Французинот го информира што и се случило со оваа жена. Тој со помош на својата придружничка и кажува за неговото чудење од оваа нежност.
Гледајќи право напред, како без да го чуе или види мистериозно насмеана гордата жена одговара:
“Кажете му дека сакам мојот син да ме сака толку многу што јас самата – жива или мртва на денот на нашето ослободување ќе го насочам куршумот од неговата пушка каде што треба.”
Секој обид на Бугарите да ја одбранат честа на својата личност на нивните семејства речиси секогаш завршува со мачење или смрт.
Во Скопје без трага исчезна вујко што ја спаси 17-годишната внука од рацете на српскиот полициски началник па го фрлиле во Вардар откако бил погоден во стомакот.
Пријателот на девојката кој му помага на вујкото со денови е измачуван од Србите.
Бугарите во Македонија се подложени на варварски режим кој нема никаква врска со човечките вредности и морал.
Претворени се во беззаконие – жртви на српското самоволие.
Непотребно е да се спомене дека нема судски истраги – судења и пресуди за овие ѕверства.Човечкиот живот во Македонија под српска власт се живее на милост и немилост на “православните” Срби.
Српските власти наидоа на храбар отпор од ВМРО.
Под раководство на Тодор Александров и Иван Михаилов на ВМРО – организацијата станала бранител на Бугарите во Македонија.
Чети минуваат низ жичената ограда – вршати напади и атентати и се борат против многубројните српски сили.
Атентатори на ВМРО вршат напади и убиваат мачители на бугарскиот народ.
Историографиски факт е Мара Бунева која на 13 јануари 1928 година на Камениот мост во Скопје го застрелала српскиот обвинител Велимир Прелиќ како и атентатот на Жика Лазиќ застрелан од Иван Момчилов во канцеларијата на Лазиќ во Белград на 13 јули истата година.
Во борбата загинаа многу бугарски четници.
Заробените се мачени на најсуров начин и убивани без судење и казна.
“Војната се враќа” се зборовите на вистински Европеец кој пишува:
“И изјавувам – јас – Французинот кој длабоко ја сака Србија и кој тоа доволно го докажа во текот на дваесет години – со чувство дека мојата проценка изразува многу помалку отколку што навистина изразува – дека луѓето кои денес ја претставуваат состојбата во Македонија – сегашните господари на Југославија кои се функционери – судии – попови или полицајци – си ја валкаат државата”.
И повеќе:
“И материјално и морално поробените се угнетувани – ограбени – измачувани надвор од секоја имагинација.
Нема можност да бараат правда – нема помош – нема покровителство за никого – без оглед на неговата социјална положба – неговиот пол – неговата возраст.
Во Македонија конфискуваат – затвораат – мачат – убиваат легално – систематски – мирно и сурово.”
“Војната се враќа” е објавена во 1934 година.
Во Европа е објавена и под името “Црната рака над Европа”.
Поради својата книга Анри Пои беше осуден на 20 години затвор од српскиот суд. Книгата е ладен туш за секој нормален човек без разлика на неговата националност.
Крвта во вените се смрзнува и косата се крева додека се чита.
*Анри Пози е француски политичар – дипломат и публицист.
Потекнуваше од старо семејство на француски протестанти. Неговата мајка е Англичанка – директен потомок на благородничкото семејство Хампден кое и дало на Англија истакнати политички фигури вклучувајќи го и Оливер Кромвел.
Новинарот Пози служеше речиси триесет години во француските и британските разузнавачки служби на Балканот и во Централна Европа вклучително и десет години задолжен за балканските тајни служби во Ле Тан.
Неговата книга “Војната се враќа” која е основ за овој блог пост беше игнорирана и клеветена во францускиот печат само поради јавната и државната пристрасност на земјата кон Србија.